Wprowadzenie

Jedną z wielu przyczyn nieadekwatnego reagowania na przestępstwa seksualne osób duchownych wobec małoletnich było niezrozumienie znaczenia prawa w życiu Kościoła. W rozmowie z Peterem Seewaldem papież Benedykt XVI zauważył, że od połowy lat sześćdziesiątych XX wieku „panowało przekonanie, że Kościół nie może już być Kościołem prawa, ale Kościołem miłości; nie powinien więc karać” („Światłość świata. Papież, Kościół i znaki czasu”, Wydawnictwo Znak, Kraków 2011, s. 38). Takie naiwne przeświadczenie, a także stojąca za nim błędna antropologia i eklezjologia, doprowadziły do sytuacji, w której istniejące prawo karne w praktyce często nie było stosowane.

Odpowiedzialna i dalekowzroczna odpowiedź Kościoła na dramat wykorzystania seksualnego dzieci i młodzieży musi mieć również charakter prawny. Potrzebujemy odkryć na nowo rolę prawa – zwłaszcza karnego – w życiu Kościoła. Sprawiedliwe przepisy prawne są koniecznym narzędziem, aby uczciwie i konsekwentnie wyjaśniać wszystkie straszne przestępstwa i bolesne zaniedbania dokonane w przeszłości, udzielać koniecznego wsparcia wszystkim, którzy obecnie zgłaszają swoją krzywdę Kościołowi, a także czynić wszystko, co możliwe, aby zapobiec podobnym wydarzeniom w przyszłości. Uczciwe stosowanie prawa jest niezbędną pomocą dla osoby zranionej wykorzystaniem seksualnym, bo w ten sposób zostaje uczyniony fundamentalny krok dla przywrócenia w niej poczucia sprawiedliwości. Kościelne prawo jest też na służbie miłości bliźniego i zobowiązuje do innych form wsparcia osoby pokrzywdzonej, tj. pomocy psychologicznej, konsultacji prawnej czy towarzyszenia duchowego. Z drugiej strony, w przypadku oskarżenia o najcięższe przestępstwo lub o związane z nim rażące zaniedbanie, zastosowanie kościelnych procedur prawnych daje możliwość duchownemu lub przełożonemu kościelnemu na przedstawienie argumentów na swoją obronę. W momencie dowiedzenia winy, sprawiedliwe wymierzenie kary jest również aktem miłości do duchownego, który dopuścił się przestępstwa lub zaniechania, gdyż pomaga mu wziąć odpowiedzialność za swoje postępowanie, co jest warunkiem niezbędnym w procesie nawrócenia i pojednania ze wspólnotą Kościoła oraz resocjalizacji. Mądre normy prawne są wreszcie ważnym elementem prewencji, gdyż służą budowaniu bezpiecznych środowisk dla dzieci i młodzieży.

    Niniejsza publikacja, którą oddajemy do rąk Czytelników, jest zbiorem najważniejszych dokumentów prawnych Kościoła ustanowionych w odpowiedzi na dramat wykorzystania seksualnego osób małoletnich, a także towarzyszących im komentarzy wybitnych kanonistów. Zaczynając od przełomowego dokumentu Jana Pawła II, poprzez nowelizacje Benedykta XVI, aż po najnowsze dokumenty promulgowane za pontyfikatu Franciszka, Stolica Apostolska podejmuje szereg decyzji mających na celu troskę o skuteczną ochronę dzieci i młodzieży. W jedności z Ojcem Świętym, Episkopat Polski wypracował wytyczne oraz zasady prewencji. Ufam, że opublikowanie tego zbioru kościelnych dokumentów obejmujących okres od 2001 do 2020 roku w formie książkowej przyczyni się do upowszechnienia znajomości prawa oraz do przemiany świadomości wśród Czytelników aktywnie tworzących wspólnotę Kościoła w Polsce.

+ Wojciech Polak

Arcybiskup Metropolita Gnieźnieński, Prymas Polski
Delegat KEP ds. Ochrony Dzieci i Młodzieży